Бэйэни билиhиннэрэр. (кылгастык)

   Бүгүн эhиги иннигитигэр мин  - олонхо то5о норуот өркөн өйө, мындыра буоларын быhаарарга холонуом.

Олоҥхолоон о5онньор барахсан
Оллоонноон олорон эрэ
Аан-ийэ дайды айыллыбытын,
Алтан ара5ас далбардаммытын
Дьэрэкээн ойуу курдук
Дьэргэлдьитэн түстэҕинэ,
Эриэккэстик этэн-тыынан
Э5илдьитэн киирдэ5инэ-
Унаар-мунаар көрбут
Урааҥхай Саха барахсан
Тойон сүрэҕэ долгуйан
«Ноо!» диирэ эбитэ үһү…

   2005 сыллаахха биhиги олоңхобут аан дойду норуоттарын чулуу айымньыларын иhигэр киирбитэ, сүдү баайынан биллэриллибитэ. Олоңхо киhи уйул5атын аймыыр, күүстээх иэйиини уhугуннарар ча5ылхай айымньы. Олоңхо өйү-санааны сайыннарар, дириңэтэр, толкуйдатар күүстээх.

    Олоңхону кытары билсииhии о5о садыттан, кыра кылаастан са5аланар. Онтон орто уонна үөһээ кылаастарга сал5ыы үөрэтэллэр. Оскуола5а үөрэтиллэр сүрүн олоңхолор «Эрчимэн Бэргэн», «Нуо5алдьын кугас аттаах тойон Дьа5арыма бухатыыр», "Кун Дьирибинэ" уонна «Дьулуруйар Ньургун Боотур».

 Олонхону аа5ан биhиги элбэххэ үөрэнэбит. Ол курдук:

Олонхо5о  Айыы  дьоно  сиэрдээх  майгыны  тутуhаллар,  үтүө  үгэhи  үксэтэллэр, оттон  Абааhылар куhа5ан  кэмэлдьини  тар5аталлар.  Олонхо5о эр  киьи  уонна  дьахтар  бэйэ-бэйэлэрин өйдөhөллөр,  сөбүлэhэллэр  уонна  тугу  барытын  сүбэлэhэн  оңороллор. 

Олонхо5о  Абааhы  киhитэ чабыланар, киhиргиир  тыллаах өстөөх. Айыы  киhитэ  кими  ба5арар  умсугутар, кэрэ5э  сирдиир уус –уран  тыллаах.  Дьоhун  тыл  оло5у  түстүүр диэн мээнэ5э эппэттэр.

Олонхо5о  бухатыыр  хайаан  да  этин – сиинин  эрчийэр. Бухатыыр  онуоха  анал  үөрэ5и  барар. Олонхоттон  илии – атах  оонньуутугар, эт – хаан эрчиллиитигэр, бэйэ  этин – сиинин  хатарынарга  үгүс  ньыманы  булуохха сөп.

    Олонхоттон сахалыы костүүлээх, киэргэтиилээх  тутуу араас оңоhуутун  билиэххэ соп. Холобура, ураhа, бала5ан,  уорук, холомо.    

   Олонхо5о  үрүң  ас  үрдүктүк  тутуллар.  Yрүң аска  аналлаах  иhит– хомуос  тус –туспа  ааттанар. Олонхоттон  кымыс  иhиитин  сиэрин –туомун  тутуhарга үөрэнэбит. θбүгэ  аhын  уратытын  билэбит.

  Олонхо элбэх үтүө  сиэри – туому тутуhарга  үөрэтэр. О5о  олох  кыра  сааhыттан   сиэри – туому  билиэхтээх.  Судургу  сиэри  туому  бэйэтэ толоруохтаах.

  Олонхо дьыл  кэмигэр  сөп  түбэhиннэрэн  таңнарга эмиэ үөрэтэр.

   Идэ  угус  сыранан, элбэх  дьарыгынан  ситиhиллэрин  олонхоттон  эмиэ  булуохха  сөп.  Булчут да,  уус да,  бухатыыр да  буоларга элбэ5и  билиэхтээххин – көрүөхтээххин, эрчиллиэхтээххин диэн олонхо биhиэхэ кэпсиир.

Олоңхо кыа5ын күннээ5и олохпутугар туҺанар кэммит кэллэ.  «Норуот тыла, кини культурата, өркөн өйө түмүллүбүт музейа - олонхо буолар» диэн учёнай Пекарскай эппитэ.
     Онон олоңхо уйаара – кэйээрэ биллибэт киэң киэлититтэн күннээ5и олохпутугар туһанаары олоңхону үөрэтиэ5ин.